Escitalopram: Cận cảnh thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc

Escitalopram, một thành phần hoạt chất thuộc nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (selective serotonin reuptake inhibitor - SSRI), được sử dụng rộng rãi trong điều trị một số rối loạn tâm thần. Khác với các thuốc SSRI thế hệ cũ như citalopram, escitalopram là đồng phân S-enantiomer tinh khiết của citalopram, mang lại hiệu quả điều trị cao hơn và ít tác dụng phụ hơn. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về escitalopram dựa trên Dược thư Việt Nam và các nguồn thông tin y khoa đáng tin cậy khác.

Cơ chế tác dụng

Cơ chế chính của escitalopram là ức chế chọn lọc và mạnh mẽ quá trình tái hấp thu serotonin (5-HT) tại các tế bào thần kinh ở khớp thần kinh. Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ, cảm xúc và hành vi. Bằng cách tăng nồng độ serotonin trong khe synap, escitalopram giúp cải thiện sự cân bằng hóa học trong não, từ đó làm giảm các triệu chứng của các rối loạn tâm thần.

Sự chọn lọc cao của escitalopram đối với serotonin giúp giảm thiểu tác dụng lên các chất dẫn truyền thần kinh khác, như dopamine và noradrenaline, dẫn đến ít tác dụng phụ hơn so với các thuốc chống trầm cảm khác. Tuy nhiên, vẫn cần lưu ý rằng escitalopram có thể ảnh hưởng đến hoạt động của một số kênh ion, nhưng mức độ ảnh hưởng này được xem là nhỏ và không gây ra vấn đề lâm sàng đáng kể.

Chỉ định

Escitalopram được chỉ định trong điều trị các rối loạn sau:

• Rối loạn trầm cảm lớn (MDD): Đây là chỉ định chính của escitalopram. Thuốc giúp giảm các triệu chứng như buồn chán, mất hứng thú, mất ngủ, mệt mỏi, thay đổi cân nặng và khó tập trung.
• Rối loạn lo âu toàn thể (GAD): Escitalopram giúp giảm lo lắng, căng thẳng, khó chịu và các triệu chứng thể chất liên quan đến GAD.
• Rối loạn lo âu xã hội (SAD): Thuốc hỗ trợ giảm sợ hãi, lo lắng và xấu hổ trong các tình huống xã hội.
• Rối loạn ám ảnh cưỡng bức (OCD): Escitalopram được sử dụng để giảm cường độ của những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng bức.
• Rối loạn hoảng sợ (Panic Disorder): Giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các cơn hoảng sợ.
• Rối loạn tiền kinh nguyệt (Premenstrual Dysphoric Disorder - PMDD): Một số nghiên cứu cho thấy hiệu quả của escitalopram trong việc giảm các triệu chứng tâm lý và thể chất của PMDD.

Liều lượng và cách dùng

Liều lượng escitalopram cần được bác sĩ chỉ định dựa trên tình trạng bệnh, đáp ứng điều trị và các yếu tố khác. Thông thường, liều khởi đầu là 10mg/ngày, có thể tăng dần lên đến liều tối đa 20mg/ngày tùy thuộc vào đáp ứng của bệnh nhân. Thuốc được dùng đường uống, có thể uống bất cứ lúc nào trong ngày, nhưng nên uống cùng giờ mỗi ngày để duy trì nồng độ thuốc ổn định trong máu.

Quan trọng: Không tự ý thay đổi liều lượng hoặc ngừng thuốc mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Việc ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra hội chứng cai thuốc, bao gồm các triệu chứng như chóng mặt, buồn nôn, nhức đầu, mất ngủ và khó chịu.

Tác dụng phụ

Giống như các thuốc SSRI khác, escitalopram có thể gây ra một số tác dụng phụ, thường gặp nhất là:

Hội chứng Serotonin là một tác dụng phụ nghiêm trọng, hiếm gặp nhưng đe dọa tính mạng. Các triệu chứng bao gồm run, co giật, tăng thân nhiệt, nhịp tim nhanh, huyết áp cao và mất ý thức. Nếu xuất hiện các triệu chứng này, cần ngay lập tức đến cơ sở y tế gần nhất.

Tương tác thuốc

Escitalopram có thể tương tác với một số thuốc khác, đặc biệt là các thuốc tác động lên hệ thần kinh trung ương, như thuốc chống trầm cảm khác, thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc giảm đau opioid. Cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược mà bạn đang sử dụng để tránh các tương tác thuốc nguy hiểm.

Chống chỉ định

Escitalopram chống chỉ định trong một số trường hợp, bao gồm:

• Mẫn cảm với escitalopram hoặc bất kỳ thành phần nào khác của thuốc.
• Sử dụng đồng thời với các chất ức chế MAO (monoamine oxidase inhibitors).
• Tiền sử mắc hội chứng kéo dài QT.

Thận trọng

Cần thận trọng khi sử dụng escitalopram cho các đối tượng sau:

• Người già: Có thể cần điều chỉnh liều lượng.
• Bệnh nhân suy gan hoặc suy thận: Có thể cần điều chỉnh liều lượng.
• Phụ nữ có thai hoặc cho con bú: Cần cân nhắc lợi ích và rủi ro trước khi sử dụng.
• Bệnh nhân có tiền sử động kinh: Escitalopram có thể làm tăng nguy cơ co giật.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất thông tin và không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ để được tư vấn và chỉ định phù hợp.