Erlotinib: Cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và tương tác thuốc

Erlotinib là một thuốc ức chế tyrosine kinase thụ thể biểu bì yếu tố tăng trưởng (EGFR) được sử dụng trong điều trị ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC) và một số loại ung thư khác. Thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn sự hoạt động của EGFR, một protein đóng vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển của tế bào ung thư. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và các lưu ý khi sử dụng Erlotinib dựa trên Dược thư Việt Nam và các nguồn thông tin y khoa đáng tin cậy khác.

Cơ chế tác dụng

Erlotinib là một chất ức chế cạnh tranh có chọn lọc của EGFR. EGFR là một thụ thể màng tế bào thuộc họ thụ thể tyrosine kinase. Khi EGFR được kích hoạt bởi các phối tử như EGF và TGF-α, nó sẽ tự phosphoryl hóa và kích hoạt một loạt các con đường tín hiệu tế bào dẫn đến tăng sinh, biệt hóa và di chuyển tế bào. Nhiều tế bào ung thư, đặc biệt là NSCLC, có đột biến EGFR làm tăng hoạt tính của thụ thể này, thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển ung thư. Erlotinib liên kết cạnh tranh với ATP tại vị trí liên kết ATP của EGFR, ngăn chặn sự phosphoryl hóa và hoạt hóa EGFR, do đó ức chế sự tăng trưởng và phát triển của tế bào ung thư.

Cụ thể hơn, Erlotinib liên kết với vùng ATPase của EGFR, ngăn chặn sự tự phosphoryl hóa của thụ thể và hoạt hóa các con đường truyền tín hiệu hạ lưu như MAPK/ERK và PI3K/Akt, những con đường quan trọng trong sự phát triển và tồn tại của tế bào ung thư. Sự ức chế các con đường tín hiệu này dẫn đến ức chế tăng trưởng tế bào, apoptosis (chết tế bào theo chương trình) và giảm sự hình thành mạch máu nuôi dưỡng khối u.

Chỉ định

Erlotinib được chỉ định trong điều trị một số loại ung thư, chủ yếu là:

• Ung thư phổi không tế bào nhỏ (NSCLC): Erlotinib được chỉ định như một liệu pháp tuyến đầu ở bệnh nhân NSCLC có đột biến EGFR, đặc biệt là đột biến exon 19 del và L858R. Nó cũng được sử dụng như một liệu pháp hàng đầu cho bệnh nhân NSCLC tiến triển sau khi điều trị hóa chất liệu pháp dựa trên bạch kim.
• Ung thư tuyến tụy: Erlotinib có thể được sử dụng để điều trị ung thư tuyến tụy tiến triển sau khi điều trị hàng đầu.
• Các loại ung thư khác: Trong một số trường hợp, Erlotinib có thể được xem xét cho các loại ung thư khác có biểu hiện EGFR cao, tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào đánh giá của bác sĩ chuyên khoa.

Lưu ý quan trọng: Việc sử dụng Erlotinib cần được chỉ định và theo dõi bởi bác sĩ chuyên khoa ung thư. Việc xét nghiệm đột biến EGFR là cần thiết trước khi bắt đầu điều trị để đảm bảo hiệu quả và an toàn của thuốc.

Tác dụng phụ

Giống như nhiều loại thuốc điều trị ung thư khác, Erlotinib có thể gây ra một số tác dụng phụ, có thể nhẹ hoặc nghiêm trọng. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

Tác dụng phụ nghiêm trọng: Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra, bao gồm viêm phổi kẽ (interstitial lung disease - ILD), độc tính gan nặng, rối loạn điện giải. Bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện và xử trí kịp thời các tác dụng phụ này.

Cần báo cáo cho bác sĩ ngay lập tức nếu bạn gặp phải bất kỳ tác dụng phụ nào nghiêm trọng hoặc bất thường.

Tương tác thuốc

Erlotinib có thể tương tác với một số thuốc khác. Việc sử dụng đồng thời Erlotinib với một số thuốc có thể làm tăng hoặc giảm hiệu quả của Erlotinib hoặc làm tăng nguy cơ tác dụng phụ. Một số tương tác thuốc cần lưu ý bao gồm:

• Thuốc ức chế CYP3A4: Thuốc ức chế CYP3A4 có thể làm tăng nồng độ Erlotinib trong máu, dẫn đến tăng nguy cơ tác dụng phụ.
• Thuốc cảm ứng CYP3A4: Thuốc cảm ứng CYP3A4 có thể làm giảm nồng độ Erlotinib trong máu, làm giảm hiệu quả điều trị.
• Thuốc gây độc cho gan: Sử dụng đồng thời Erlotinib với các thuốc gây độc cho gan có thể làm tăng nguy cơ tổn thương gan.

Bác sĩ cần được thông báo về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược mà bệnh nhân đang sử dụng trước khi bắt đầu điều trị bằng Erlotinib.

Lưu ý khi sử dụng

Chỉ sử dụng Erlotinib theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý tăng liều hoặc ngừng thuốc. Thường xuyên kiểm tra chức năng gan, thận và công thức máu để theo dõi tác dụng phụ. Thực hiện chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường sức khỏe.

Phụ nữ có thai hoặc cho con bú không nên sử dụng Erlotinib. Nên sử dụng biện pháp tránh thai hiệu quả trong suốt quá trình điều trị và trong một thời gian sau khi ngừng thuốc.

Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Nguồn tham khảo: Dược thư Việt Nam và các nguồn thông tin y khoa đáng tin cậy khác (cần bổ sung nguồn tham khảo cụ thể nếu cần).