Capecitabin: Cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và tương tác thuốc

Capecitabin là một loại thuốc hóa trị liệu được sử dụng trong điều trị ung thư. Nó thuộc nhóm thuốc ức chế tổng hợp pyrimidine, có tác dụng ức chế sự phát triển và tăng sinh của tế bào ung thư. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và những lưu ý quan trọng khi sử dụng Capecitabin, dựa trên thông tin từ Dược thư Việt Nam và các nguồn tài liệu y khoa đáng tin cậy khác.

Cơ chế tác dụng của Capecitabin

Capecitabin là một chất tiền thuốc, nghĩa là nó cần được chuyển hóa trong cơ thể để trở thành dạng hoạt chất. Sau khi uống, capecitabin được chuyển hóa thành 5'-deoxy-5-fluorouridine (5'-DFUR) trong các mô và tế bào, đặc biệt là trong tế bào ung thư. 5'-DFUR sau đó được chuyển hóa thành 5-fluorouracil (5-FU), chất có tác dụng ức chế tổng hợp DNA và RNA, dẫn đến sự ức chế sự phát triển và tăng sinh của tế bào ung thư. Cơ chế ức chế cụ thể như sau:

• Ức chế thymidylate synthase: 5-FU là chất ức chế cạnh tranh mạnh của thymidylate synthase, một enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp thymidine, một thành phần cấu tạo DNA. Sự ức chế này làm giảm lượng thymidine, dẫn đến sự rối loạn tổng hợp DNA và ức chế sự nhân đôi tế bào.
• Ức chế tổng hợp RNA: 5-FU cũng được tích hợp vào RNA, gây ra sự rối loạn chức năng của RNA và ức chế tổng hợp protein.
• Gây apoptosis: Bằng cách gây ra sự rối loạn tổng hợp DNA và RNA, 5-FU gây ra cái chết theo chương trình của tế bào ung thư (apoptosis).

Sự chuyển hóa capecitabin thành 5-FU diễn ra chủ yếu ở các mô và tế bào, do đó, tác dụng của thuốc tập trung vào các vùng có tế bào ung thư đang tăng sinh mạnh. Điều này giúp giảm thiểu tác dụng phụ lên các tế bào bình thường.

Chỉ định của Capecitabin

Capecitabin được chỉ định trong điều trị một số loại ung thư, bao gồm:

• Ung thư vú di căn: Capecitabin được sử dụng đơn độc hoặc kết hợp với các thuốc khác để điều trị ung thư vú di căn.
• Ung thư đại trực tràng: Capecitabin được sử dụng trong điều trị ung thư đại trực tràng giai đoạn III (sau phẫu thuật) hoặc giai đoạn IV (di căn).
• Ung thư dạ dày: Capecitabin có thể được sử dụng trong điều trị ung thư dạ dày, thường kết hợp với các thuốc khác.
• Ung thư tuyến tụy: Có thể được dùng trong phác đồ điều trị kết hợp cho ung thư tuyến tụy.

Việc sử dụng Capecitabin trong các chỉ định cụ thể cần dựa trên sự đánh giá của bác sĩ chuyên khoa ung thư dựa trên tình trạng bệnh của từng bệnh nhân.

Tác dụng phụ của Capecitabin

Giống như các thuốc hóa trị liệu khác, Capecitabin có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, mức độ nặng nhẹ khác nhau tùy thuộc vào liều lượng, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và cách đáp ứng của cơ thể. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

Những tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, mặc dù ít gặp hơn, cần được theo dõi sát sao bao gồm:

• Suy tủy xương nặng
• Viêm phổi kẽ
• Phản ứng dị ứng
• Rối loạn chức năng gan và thận

Bệnh nhân cần báo cáo ngay cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, đặc biệt là các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Tương tác thuốc của Capecitabin

Capecitabin có thể tương tác với một số thuốc khác, làm tăng hoặc giảm tác dụng của thuốc hoặc gây ra tác dụng phụ không mong muốn. Một số tương tác quan trọng bao gồm:

• Thuốc ức chế CYP2C9: Một số thuốc ức chế enzyme CYP2C9 có thể làm tăng nồng độ 5-FU trong máu, dẫn đến tăng nguy cơ tác dụng phụ.
• Thuốc cảm ứng CYP2C9: Ngược lại, thuốc cảm ứng CYP2C9 có thể làm giảm nồng độ 5-FU.
• Allopurinol: Có thể làm tăng tác dụng độc hại của capecitabin.
• Dihydrofolate reductase inhibitors: Có thể tăng cường độc tính của capecitabin.

Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược đang sử dụng để tránh tương tác thuốc không mong muốn.

Lưu ý khi sử dụng Capecitabin

Trước khi bắt đầu điều trị bằng Capecitabin, bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về:

• Lịch sử bệnh lý, đặc biệt là bệnh về gan, thận, tim mạch.
• Các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược đang sử dụng.
• Thai kỳ hoặc cho con bú.
• Các dị ứng.

Trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần tuân thủ chặt chẽ chỉ dẫn của bác sĩ về liều lượng, thời gian dùng thuốc và các biện pháp chăm sóc sức khỏe khác. Bác sĩ sẽ theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và điều chỉnh liều lượng thuốc nếu cần thiết.

Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa ung thư để được tư vấn và điều trị phù hợp.