Tenofovir: Cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và tương tác thuốc

Tenofovir là một thuốc kháng virus được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiễm HIV và viêm gan B mạn tính. Thuộc nhóm nucleotide reverse transcriptase inhibitors (NRTIs), tenofovir hoạt động bằng cách ức chế sự sao chép của virus, từ đó làm chậm quá trình tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và những lưu ý quan trọng khi sử dụng tenofovir, dựa trên thông tin từ Dược thư Việt Nam và các nguồn tin cậy khác.

Cơ chế tác dụng của Tenofovir

Tenofovir, dưới dạng tenofovir disoproxil fumarate (TDF) hoặc tenofovir alafenamide (TAF), là một tiền chất của tenofovir diphosphate. Sau khi được hấp thu vào cơ thể, TDF và TAF được chuyển hóa thành tenofovir diphosphate, một chất ức chế cạnh tranh mạnh mẽ đối với enzyme reverse transcriptase (RT) của HIV và polymerase DNA của virus viêm gan B (HBV).

Enzyme RT của HIV cần thiết cho quá trình sao chép ngược RNA của virus thành DNA, trong khi polymerase DNA của HBV cần thiết cho quá trình sao chép của HBV. Bằng cách ức chế các enzyme này, tenofovir diphosphate ngăn chặn sự tích hợp DNA virus vào bộ gen tế bào chủ, do đó làm giảm sự nhân lên của cả HIV và HBV.

So với TDF, TAF có khả năng chuyển hóa thành tenofovir diphosphate hiệu quả hơn và có nồng độ trong tế bào cao hơn. Điều này giúp TAF có hiệu quả tương đương với TDF nhưng với liều lượng thấp hơn, dẫn đến ít tác dụng phụ hơn trên thận.

Chỉ định của Tenofovir

Tenofovir được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Nhiễm HIV-1 ở người lớn và trẻ em: Tenofovir được sử dụng kết hợp với các thuốc kháng virus khác trong liệu pháp kháng retrovirus hoạt động cao (HAART) để điều trị nhiễm HIV-1.
• Viêm gan B mạn tính ở người lớn và trẻ em: Tenofovir được sử dụng để điều trị viêm gan B mạn tính ở những người có bằng chứng về bệnh gan hoạt động.

Tác dụng phụ của Tenofovir

Giống như các thuốc khác, tenofovir cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Tần suất và mức độ nghiêm trọng của các tác dụng phụ có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người và liều lượng sử dụng.

Tác dụng phụ thường gặp:

• Buồn nôn
• Nôn
• Tiêu chảy
• Đau bụng
• Mệt mỏi
• Đau đầu

Tác dụng phụ ít gặp nhưng nghiêm trọng hơn:

• Suy thận: Đây là tác dụng phụ nghiêm trọng nhất của tenofovir, đặc biệt là với TDF. Việc theo dõi chức năng thận định kỳ là cần thiết khi sử dụng tenofovir.
• Loãng xương: Tenofovir có thể làm giảm mật độ xương, tăng nguy cơ gãy xương.
• Rối loạn chuyển hóa axit lactic: Một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng.
• Viêm tụy: Cần theo dõi sát sao các triệu chứng đau bụng dữ dội.
• Phản ứng dị ứng: Ngừng sử dụng thuốc và tìm kiếm sự trợ giúp y tế nếu xảy ra phản ứng dị ứng.

Tương tác thuốc của Tenofovir

Tenofovir có thể tương tác với một số thuốc khác, làm thay đổi hiệu quả hoặc tăng nguy cơ tác dụng phụ. Một số tương tác quan trọng bao gồm:

Lưu ý: Đây không phải là danh sách đầy đủ các tương tác thuốc. Bác sĩ cần được thông báo về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược mà bệnh nhân đang sử dụng để đánh giá nguy cơ tương tác thuốc.

Lưu ý khi sử dụng Tenofovir

• Thận trọng với bệnh nhân suy thận: Liều lượng tenofovir cần được điều chỉnh đối với bệnh nhân suy thận.
• Theo dõi chức năng thận định kỳ: Cần kiểm tra chức năng thận định kỳ khi sử dụng tenofovir, đặc biệt là với TDF.
• Theo dõi mật độ xương: Cần theo dõi mật độ xương định kỳ, đặc biệt là ở những bệnh nhân có nguy cơ loãng xương cao.
• Thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng: Điều này giúp bác sĩ đánh giá nguy cơ tương tác thuốc.
• Không tự ý ngừng sử dụng thuốc: Việc ngừng sử dụng tenofovir đột ngột có thể làm cho virus kháng thuốc và làm cho bệnh tình trở nên tệ hơn.
• Tuân thủ đúng phác đồ điều trị: Việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị là rất quan trọng để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.

Tóm lại: Tenofovir là một thuốc quan trọng trong điều trị nhiễm HIV và viêm gan B mạn tính. Tuy nhiên, việc sử dụng tenofovir cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ để giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ và tương tác thuốc. Bệnh nhân cần tuân thủ đúng phác đồ điều trị và thông báo cho bác sĩ về bất kỳ triệu chứng bất thường nào.

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế lời khuyên của bác sĩ. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.