Isoniazid: Cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và tương tác thuốc

Isoniazid (INH), còn được gọi là isonicotinic acid hydrazide, là một loại thuốc kháng sinh thuộc nhóm thuốc chống lao hàng đầu. Được sử dụng rộng rãi trong điều trị lao phổi và các dạng lao khác, INH đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và giảm tỷ lệ mắc bệnh lao trên toàn cầu. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về Isoniazid, bao gồm cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và những lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc.

Cơ chế tác dụng

Isoniazid là một loại thuốc diệt khuẩn có tác dụng chủ yếu trên vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis, tác nhân gây bệnh lao. Cơ chế tác dụng chính của INH là ức chế men enzim enoyl-acyl carrier protein reductase (InhA), một men thiết yếu trong quá trình sinh tổng hợp acid béo của vi khuẩn lao. Việc ức chế InhA ngăn cản quá trình tổng hợp màng tế bào vi khuẩn, dẫn đến ức chế sự phát triển và gây chết vi khuẩn. Tuy nhiên, cơ chế tác dụng này chỉ hiệu quả đối với vi khuẩn lao đang hoạt động tích cực, không hiệu quả trên vi khuẩn lao trong trạng thái ngủ đông.

Để INH phát huy tác dụng, nó cần được chuyển hóa thành dạng hoạt động bên trong tế bào vi khuẩn. Quá trình này phụ thuộc vào một loại enzyme có tên là KatG, một loại catalase-peroxidase của vi khuẩn lao. Một số chủng vi khuẩn lao có đột biến gen mã hóa cho enzyme KatG, dẫn đến giảm hoặc mất khả năng hoạt hóa INH, làm cho vi khuẩn kháng thuốc.

Chỉ định

Isoniazid được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Điều trị lao phổi: INH thường được sử dụng kết hợp với các thuốc chống lao khác để điều trị lao phổi, nhằm tăng hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ kháng thuốc.
• Phòng ngừa lao: Đối với những người tiếp xúc gần với người bệnh lao hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh lao, INH được sử dụng để phòng ngừa nhiễm trùng.
• Điều trị lao ngoài phổi: INH cũng có thể được sử dụng trong điều trị một số dạng lao ngoài phổi, như lao màng phổi, lao hạch, lao xương khớp...

Tác dụng phụ

Isoniazid có thể gây ra một số tác dụng phụ, thường gặp nhất là:

• Tác dụng phụ trên hệ thần kinh: Buồn nôn, nôn, chóng mặt, đau đầu, mất ngủ, ngoại lệ là bệnh thần kinh ngoại vi (đau nhức, tê bì chân tay), đôi khi nghiêm trọng.
• Tác dụng phụ trên gan: Viêm gan do thuốc là một tác dụng phụ nghiêm trọng, mặc dù hiếm gặp. Cần theo dõi chức năng gan thường xuyên khi sử dụng INH.
• Tác dụng phụ khác: Phản ứng dị ứng da, sốt, mệt mỏi.

Cần lưu ý: Tần suất và mức độ nghiêm trọng của các tác dụng phụ có thể thay đổi tùy thuộc vào liều lượng, thời gian điều trị và tình trạng sức khỏe của từng người bệnh. Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ ngay lập tức nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, đặc biệt là các triệu chứng liên quan đến gan hoặc hệ thần kinh.

Tương tác thuốc

Isoniazid có thể tương tác với một số thuốc khác, làm ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị hoặc tăng nguy cơ tác dụng phụ. Một số tương tác thuốc quan trọng cần lưu ý:

Lưu ý: Đây chỉ là một số ví dụ về tương tác thuốc của INH. Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược đang sử dụng để tránh tương tác thuốc nguy hiểm.

Liều lượng và cách dùng

Liều lượng và cách dùng Isoniazid cần được bác sĩ chỉ định tùy thuộc vào tình trạng bệnh, độ tuổi, cân nặng và chức năng gan của người bệnh. Thông thường, liều dùng INH cho người lớn là 5-10mg/kg cân nặng mỗi ngày, chia làm một hoặc hai lần. Thuốc có thể được dùng đường uống.

Thận trọng khi sử dụng

Những trường hợp cần thận trọng khi sử dụng INH:

• Suy gan: Cần giảm liều hoặc không sử dụng INH ở bệnh nhân suy gan nặng.
• Suy thận: Cần điều chỉnh liều ở bệnh nhân suy thận.
• Rối loạn chuyển hóa porphyrin: INH có thể gây ra hoặc làm nặng thêm rối loạn này.
• Phụ nữ có thai và cho con bú: Cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ khi sử dụng INH ở phụ nữ có thai và cho con bú.

Kiểm tra chức năng gan định kỳ là rất quan trọng khi sử dụng Isoniazid, đặc biệt trong những tháng đầu tiên của quá trình điều trị. Bệnh nhân cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ và không tự ý ngưng thuốc hoặc thay đổi liều lượng.

Tóm lại, Isoniazid là một loại thuốc quan trọng trong điều trị và phòng ngừa lao. Tuy nhiên, việc sử dụng INH cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ tác dụng phụ. Bệnh nhân cần tuân thủ đúng liều lượng, thời gian điều trị và báo cáo ngay lập tức cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế lời khuyên của bác sĩ. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.