Rituximab: Cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và tương tác thuốc

Rituximab là một loại thuốc sinh học thuộc nhóm kháng thể đơn dòng, được sử dụng rộng rãi trong điều trị ung thư và các bệnh tự miễn dịch. Thuốc được bào chế dưới dạng dung dịch tiêm truyền tĩnh mạch. Bài viết này sẽ tổng hợp thông tin về Rituximab dựa trên Dược thư Việt Nam và các nguồn tin cậy khác, bao gồm cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và các lưu ý khi sử dụng.

Cơ chế tác dụng của Rituximab

Rituximab là một kháng thể đơn dòng IgG1 kappa được thiết kế để nhắm mục tiêu vào kháng nguyên CD20, một phân tử xuyên màng được biểu hiện trên bề mặt của tế bào B trưởng thành, nhưng không có trên tế bào gốc tạo máu hoặc tế bào B chưa trưởng thành. Bằng cách liên kết đặc hiệu với CD20, Rituximab kích hoạt một số cơ chế dẫn đến sự tiêu diệt tế bào B:

• Cơ chế phụ thuộc tế bào (CDC): Rituximab liên kết với CD20 trên tế bào B, làm cho tế bào B trở thành mục tiêu của hệ thống miễn dịch. Các tế bào của hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như tế bào NK (Natural Killer) và đại thực bào, nhận diện phức hợp Rituximab-CD20 và gây ra sự phá hủy tế bào B thông qua giải phóng các cytotoxin.
• Cơ chế phụ thuộc kháng thể và tế bào thực bào (ADCC): Tương tự như CDC, Rituximab liên kết với CD20 và kích hoạt ADCC thông qua sự tương tác với các thụ thể FcγRIII trên các tế bào NK và tế bào lympho T. Điều này dẫn đến sự giải phóng các chất gây độc tế bào và tiêu diệt tế bào B.
• Hoại tử tế bào: Một số nghiên cứu chỉ ra rằng Rituximab có thể trực tiếp gây ra sự hoại tử tế bào B, mặc dù cơ chế chính xác vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.
• Cơ chế bổ thể (CMC): Rituximab có khả năng hoạt hóa hệ thống bổ thể, dẫn đến sự hình thành phức hợp tấn công màng (MAC) và gây ra sự tiêu diệt tế bào B.

Sự kết hợp của các cơ chế này dẫn đến sự suy giảm đáng kể số lượng tế bào B và giảm hoạt động của chúng, giúp kiểm soát các triệu chứng của bệnh.

Chỉ định của Rituximab

Rituximab được chỉ định trong điều trị nhiều bệnh lý, bao gồm:

• Ung thư hạch không Hodgkin (NHL): Rituximab được sử dụng rộng rãi trong điều trị nhiều loại NHL, cả đơn thuần và phối hợp với các thuốc hóa trị khác.
• Ung thư máu bạch cầu lymphocytic mạn tính (CLL): Rituximab được sử dụng trong điều trị CLL, thường kết hợp với các liệu pháp khác.
• Bệnh tự miễn dịch: Rituximab được sử dụng trong điều trị một số bệnh tự miễn dịch, bao gồm:
• Viêm khớp dạng thấp (RA): Dùng cho bệnh nhân RA không đáp ứng với các liệu pháp khác.
• Viêm đa khớp dạng thấp (polyarticular juvenile idiopathic arthritis): Dùng cho trẻ em mắc bệnh này.
• Hội chứng antiphospholipid (APS): Một số nghiên cứu cho thấy tác dụng của Rituximab đối với hội chứng này.
• Bệnh thận IgA:
• Bệnh vảy nến nặng:
• Viêm cầu thận màng đáy tăng sinh (membranoproliferative glomerulonephritis): Một số nghiên cứu cho thấy tác dụng của Rituximab đối với hội chứng này.

Lưu ý: Đây không phải là danh sách đầy đủ các chỉ định của Rituximab. Việc sử dụng thuốc cần được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa.

Tác dụng phụ của Rituximab

Rituximab, như nhiều loại thuốc khác, có thể gây ra một số tác dụng phụ. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

Lưu ý: Đây không phải là danh sách đầy đủ các tác dụng phụ của Rituximab. Bệnh nhân cần báo cáo ngay cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào, đặc biệt là các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Tương tác thuốc

Rituximab có thể tương tác với một số loại thuốc khác. Việc sử dụng đồng thời Rituximab với các thuốc ức chế miễn dịch khác có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng và thảo dược đang sử dụng để tránh tương tác thuốc nguy hiểm.

Lưu ý khi sử dụng Rituximab

• Kiểm tra chức năng gan, thận: Trước khi bắt đầu điều trị, cần kiểm tra chức năng gan và thận để đánh giá khả năng dung nạp thuốc.
• Theo dõi sát sao: Trong quá trình điều trị, cần theo dõi sát sao các chỉ số máu, chức năng gan và thận, cũng như các dấu hiệu nhiễm trùng.
• Phòng ngừa nhiễm trùng: Bệnh nhân cần được hướng dẫn các biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng, như giữ vệ sinh tay, tránh tiếp xúc với người bệnh.
• Thận trọng với phụ nữ có thai và cho con bú: Rituximab không nên sử dụng cho phụ nữ có thai hoặc cho con bú trừ khi lợi ích vượt trội so với nguy cơ.
• Không tự ý ngừng thuốc: Không nên tự ý ngừng thuốc mà cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Tóm lại, Rituximab là một loại thuốc quan trọng trong điều trị ung thư và một số bệnh tự miễn dịch. Hiệu quả của thuốc phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại bệnh, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và phác đồ điều trị. Việc sử dụng Rituximab cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

Miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.