Mycobacterium bovis - Thông tin về Mycobacterium bovis

Mycobacterium bovis: Vi Khuẩn Gây Bệnh Lao Bò Và Nguy Cơ Sang Người

Mycobacterium bovis là một vi khuẩn thuộc nhóm Mycobacterium tuberculosis complex (MTC), gây ra bệnh lao bò (bovine tuberculosis - bTB). Tuy nhiên, vi khuẩn này cũng có khả năng lây nhiễm sang người, gây ra bệnh lao ở người, mặc dù ít phổ biến hơn so với Mycobacterium tuberculosis. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về M. bovis, bao gồm đặc điểm sinh học, bệnh lý học, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa, dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy, bao gồm cả Dược thư Việt Nam và các tài liệu nghiên cứu khoa học.

Đặc Điểm Sinh Học Của Mycobacterium bovis

M. bovis là một vi khuẩn không di động, không tạo bào tử, hiếu khí, hình que, có kích thước nhỏ (0.2-0.5 µm x 1-4 µm). Giống như các chủng khác trong MTC, nó có thành tế bào giàu acid mycolic, giúp vi khuẩn kháng lại các tác nhân bên ngoài và khó bị tiêu diệt bởi hệ miễn dịch. Thành tế bào này cũng chịu trách nhiệm cho tính kháng thuốc của vi khuẩn đối với nhiều loại thuốc.

Khác biệt quan trọng giữa M. bovis và M. tuberculosis nằm ở khả năng sử dụng niacin. M. bovis không sản xuất niacin, trong khi M. tuberculosis thì sản xuất. Đặc điểm này được sử dụng trong xét nghiệm chẩn đoán phân biệt hai loại vi khuẩn này.

M. bovis có khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài trong thời gian dài, đặc biệt là trong sữa, phân và đất. Điều này làm tăng nguy cơ lây lan bệnh.

Bệnh Lý Học

Ở bò, M. bovis thường gây ra các tổn thương ở phổi, hạch bạch huyết, gan, lá lách và các cơ quan khác. Bệnh có thể biểu hiện lâm sàng với các triệu chứng như ho, sốt, sụt cân, suy nhược. Tuy nhiên, nhiều trường hợp nhiễm trùng là tiềm ẩn, không có triệu chứng rõ ràng.

Ở người, M. bovis gây ra bệnh lao giống như M. tuberculosis, nhưng thường biểu hiện ở các vị trí khác nhau. Bệnh lao do M. bovis gây ra thường tập trung ở các hạch bạch huyết, đặc biệt là các hạch vùng đầu và cổ. Phổi cũng có thể bị ảnh hưởng, nhưng tỷ lệ thấp hơn so với lao do M. tuberculosis.

Sự lây truyền M. bovis sang người chủ yếu thông qua tiêu thụ sữa hoặc sản phẩm từ sữa chưa được thanh trùng từ động vật bị nhiễm bệnh. Lây nhiễm qua đường hô hấp cũng có thể xảy ra, nhưng ít gặp hơn.

Chẩn đoán

Chẩn đoán M. bovis nhiễm trùng ở bò dựa trên các phương pháp như xét nghiệm da tuberculin (intradermal tuberculin test - IDTB), xét nghiệm huyết thanh học, và nuôi cấy vi khuẩn từ mẫu mô hoặc dịch cơ thể. Xét nghiệm IDTB là phương pháp chẩn đoán hàng đầu, giúp phát hiện sự hiện diện của kháng thể chống lại M. bovis.

Chẩn đoán lao do M. bovis ở người tương tự như chẩn đoán lao do M. tuberculosis, bao gồm:

• X-quang ngực: phát hiện tổn thương ở phổi hoặc hạch bạch huyết.
• Nuôi cấy đàm hoặc mẫu sinh thiết: xác định vi khuẩn gây bệnh và kiểm tra độ nhạy cảm với thuốc.
• Xét nghiệm PCR: phát hiện DNA của vi khuẩn.
• Xét nghiệm Interferon-gamma release assays (IGRAs): phát hiện phản ứng miễn dịch tế bào đối với M. tuberculosis và M. bovis.

Phân biệt M. bovis và M. tuberculosis trong phòng thí nghiệm dựa trên các xét nghiệm sinh hóa, bao gồm khả năng sử dụng niacin (như đã đề cập ở trên) và các đặc tính khác.

Điều Trị

Điều trị lao do M. bovis cần phải dựa trên hướng dẫn điều trị lao của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và tuân thủ chặt chẽ. Việc điều trị thường kéo dài, đòi hỏi sự tuân thủ nghiêm ngặt của bệnh nhân. Thuốc điều trị lao, chẳng hạn như isoniazid, rifampicin, pyrazinamide và ethambutol, được sử dụng, nhưng điều trị M. bovis thường phức tạp hơn và cần thời gian dài hơn so với điều trị lao do M. tuberculosis.

Phòng Ngừa

Phòng ngừa M. bovis nhiễm trùng ở bò bao gồm:

• Kiểm soát chặt chẽ động vật nhiễm bệnh, bao gồm cả việc tiêu hủy động vật nhiễm bệnh.
• Thanh trùng sữa và sản phẩm từ sữa.
• Thực hiện chương trình tiêm phòng vaccine BCG ở bò con.
• Thực hiện các biện pháp vệ sinh chăn nuôi tốt.

Phòng ngừa lao do M. bovis ở người chủ yếu thông qua việc tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa đã được thanh trùng đầy đủ, và hạn chế tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh.

Kết Luận

Mycobacterium bovis là một mầm bệnh quan trọng gây ra bệnh lao ở bò và có thể lây lan sang người. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời, cũng như các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, rất cần thiết để kiểm soát sự lây lan của vi khuẩn này và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Sự hợp tác giữa các chuyên gia y tế, thú y và chính quyền địa phương là vô cùng quan trọng để đạt được mục tiêu này. Thêm nữa, việc nghiên cứu sâu hơn về đặc điểm sinh học và cơ chế gây bệnh của M. bovis sẽ giúp phát triển các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn.