Ephedrine: Tác dụng, Cảnh báo và Sử dụng

Ephedrine là một thuốc kích thích hệ thần kinh trung ương (CNS) thuộc nhóm sympathomimetic, có cấu trúc hóa học tương tự như adrenaline và noradrenaline. Thuốc có tác dụng trên cả hệ thần kinh giao cảm và hệ thần kinh trung ương, gây ra nhiều tác dụng sinh lý đa dạng. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về ephedrine dựa trên Dược thư Việt Nam và các nguồn thông tin đáng tin cậy khác, bao gồm tác dụng dược lý, chỉ định, chống chỉ định, tác dụng phụ, tương tác thuốc và các lưu ý khi sử dụng.

Tác dụng dược lý

Ephedrine tác động lên nhiều thụ thể khác nhau, chủ yếu là thụ thể α và β-adrenergic. Tuy nhiên, không giống như adrenaline và noradrenaline, ephedrine có khả năng vượt qua hàng rào máu não và tác động trực tiếp lên hệ thần kinh trung ương. Điều này giải thích một phần lý do tại sao ephedrine gây ra nhiều tác dụng phụ trên hệ thần kinh trung ương hơn so với các chất khác trong cùng nhóm.

• Tác dụng trên hệ tim mạch: Ephedrine làm tăng nhịp tim, tăng lực co bóp cơ tim và tăng huyết áp. Tác dụng này chủ yếu là do kích thích thụ thể β1-adrenergic ở tim và thụ thể α1-adrenergic ở mạch máu ngoại biên.
• Tác dụng trên hệ hô hấp: Ephedrine làm giãn phế quản, giúp làm giảm triệu chứng khó thở ở bệnh nhân hen suyễn hoặc các bệnh lý đường hô hấp khác. Tác dụng này là do kích thích thụ thể β2-adrenergic ở phế quản.
• Tác dụng trên hệ thần kinh trung ương: Ephedrine gây kích thích hệ thần kinh trung ương, dẫn đến các tác dụng như tăng tỉnh táo, giảm mệt mỏi, tăng sự tập trung. Tuy nhiên, ở liều cao, ephedrine có thể gây ra lo âu, hồi hộp, mất ngủ, thậm chí co giật.
• Tác dụng khác: Ephedrine có thể làm tăng đường huyết, làm giảm nhu động ruột và làm tăng tiết mồ hôi.

Chỉ định

Theo Dược thư Việt Nam và các tài liệu tham khảo khác, ephedrine được chỉ định trong một số trường hợp sau:

• Điều trị hen suyễn và các bệnh lý đường hô hấp khác: Ephedrine được sử dụng để giãn phế quản và làm giảm triệu chứng khó thở. Tuy nhiên, hiện nay, ephedrine ít được sử dụng trong chỉ định này do có nhiều thuốc giãn phế quản hiệu quả hơn và ít tác dụng phụ hơn.
• Điều trị hạ huyết áp: Ephedrine có thể được sử dụng để nâng huyết áp trong trường hợp hạ huyết áp nghiêm trọng. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp điều trị tạm thời và cần tìm nguyên nhân gây hạ huyết áp.
• Điều trị ngất xỉu: Trong một số trường hợp ngất xỉu do rối loạn thần kinh thực vật, ephedrine có thể được sử dụng để cải thiện tình trạng.
• Một số chỉ định khác: Ephedrine cũng được sử dụng trong một số trường hợp khác như hỗ trợ giảm đau sau phẫu thuật, hoặc như một thành phần trong một số loại thuốc nhỏ mắt.

Chống chỉ định

Ephedrine chống chỉ định trong các trường hợp sau:

• Mẫn cảm với ephedrine hoặc các thuốc có cấu trúc tương tự: Người bệnh có tiền sử dị ứng với ephedrine hoặc các thuốc sympathomimetic khác không được sử dụng thuốc này.
• Bệnh tim mạch nặng: Bao gồm bệnh mạch vành, tăng huyết áp không kiểm soát được, suy tim.
• Bệnh tuyến giáp cường chức năng: Ephedrine có thể làm trầm trọng thêm tình trạng này.
• Đái tháo đường: Ephedrine có thể làm tăng đường huyết.
• Phụ nữ có thai và cho con bú: Cần thận trọng khi sử dụng ephedrine cho phụ nữ mang thai và cho con bú. Chỉ sử dụng khi thật sự cần thiết và dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
• Trẻ em: Cần thận trọng khi sử dụng ephedrine cho trẻ em, cần có sự chỉ định của bác sĩ.

Tác dụng phụ

Ephedrine có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, tùy thuộc vào liều lượng và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

Lưu ý: Đây chỉ là một số tác dụng phụ thường gặp, người bệnh có thể gặp phải các tác dụng phụ khác. Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào bất thường, cần báo ngay cho bác sĩ.

Tương tác thuốc

Ephedrine có thể tương tác với nhiều thuốc khác, làm tăng hoặc giảm tác dụng của thuốc. Cần thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng, bao gồm cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng, trước khi sử dụng ephedrine.

• Thuốc ức chế MAO: Không được sử dụng ephedrine kết hợp với thuốc ức chế MAO vì có thể gây tăng huyết áp nguy hiểm.
• Thuốc lợi tiểu: Ephedrine có thể làm tăng tác dụng lợi tiểu của thuốc lợi tiểu.
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng: Ephedrine có thể làm tăng tác dụng của thuốc chống trầm cảm ba vòng.
• Thuốc digoxin: Ephedrine có thể làm tăng nguy cơ loạn nhịp tim khi sử dụng cùng digoxin.

Lưu ý khi sử dụng

Chỉ sử dụng ephedrine theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý sử dụng ephedrine hoặc thay đổi liều lượng mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị. Thường xuyên theo dõi huyết áp và nhịp tim khi sử dụng ephedrine.

Tránh sử dụng ephedrine nếu đang có thai, cho con bú hoặc đang mắc các bệnh lý khác. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe của người bệnh và quyết định xem có nên sử dụng ephedrine hay không.

Thông báo cho bác sĩ nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào. Bác sĩ sẽ có những điều chỉnh cần thiết để đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Bảo quản thuốc đúng cách. Giữ thuốc ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp.

Không nên tự ý ngừng sử dụng ephedrine. Cần có sự hướng dẫn của bác sĩ để tránh những tác động bất lợi.

Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.