Ustekinumab: Cơ chế tác dụng, chỉ định và tác dụng phụ

Ustekinumab là một loại thuốc sinh học được sử dụng để điều trị một số bệnh tự miễn dịch mạn tính. Thuốc này hoạt động bằng cách ức chế hoạt động của interleukin (IL)-12 và IL-23, hai loại cytokine đóng vai trò quan trọng trong quá trình viêm. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về cơ chế tác dụng, chỉ định, tác dụng phụ và những lưu ý khi sử dụng Ustekinumab dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy, bao gồm Dược thư Việt Nam và các tài liệu nghiên cứu khoa học.

Cơ chế tác dụng của Ustekinumab

Ustekinumab là một kháng thể đơn dòng nhân tạo, thuộc nhóm kháng thể monoclonal humanized IgG1. Khác với các thuốc ức chế TNF-α, Ustekinumab hoạt động bằng cách liên kết chọn lọc và ức chế IL-12 và IL-23. Cả hai cytokine này đều là các thành phần quan trọng trong việc điều hòa đáp ứng miễn dịch của tế bào T, đặc biệt là tế bào Th1 và Th17. Những tế bào này đóng vai trò trung tâm trong quá trình viêm trong các bệnh tự miễn.

IL-12 chủ yếu được sản xuất bởi các tế bào trình diện kháng nguyên (APC) như đại thực bào và tế bào Langerhans. Nó thúc đẩy sự biệt hóa tế bào T thành tế bào Th1, gây ra phản ứng viêm tế bào. IL-23, cũng được sản xuất bởi APC, thúc đẩy sự biệt hóa tế bào T thành tế bào Th17, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì phản ứng viêm mãn tính.

Bằng cách ức chế cả IL-12 và IL-23, Ustekinumab làm giảm sự biệt hóa và hoạt động của cả tế bào Th1 và Th17, dẫn đến giảm viêm và cải thiện triệu chứng của bệnh.

Cơ chế tác động đặc hiệu này giúp Ustekinumab khác biệt so với các loại thuốc sinh học khác trong điều trị bệnh tự miễn. Sự chọn lọc này có thể dẫn đến ít tác dụng phụ hơn so với các thuốc tác động trên nhiều thành phần của hệ miễn dịch.

Chỉ định của Ustekinumab

Ustekinumab được chỉ định trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, chủ yếu liên quan đến bệnh viêm mạn tính do rối loạn chức năng miễn dịch trung gian:

• Bệnh vảy nến mảng bám trung bình đến nặng ở người lớn: Ustekinumab được sử dụng khi các liệu pháp khác như liệu pháp tại chỗ và liệu pháp toàn thân không hiệu quả.
• Viêm khớp vảy nến hoạt động trung bình đến nặng ở người lớn: Được sử dụng khi phản ứng không đáp ứng với các thuốc chống viêm không steroid (NSAID) hoặc methotrexate.
• Bệnh Crohn ở người lớn: Sử dụng trong trường hợp bệnh Crohn trung bình đến nặng không đáp ứng với các liệu pháp khác.
• Viêm đa khớp dạng thấp: Trong một số trường hợp, Ustekinumab có thể được sử dụng như một lựa chọn điều trị.
• Bệnh vảy nến mảng bám ở trẻ em: Đang được nghiên cứu và áp dụng tùy thuộc vào tình trạng lâm sàng cụ thể.

Việc chỉ định Ustekinumab cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng bởi bác sĩ chuyên khoa dựa trên tình trạng bệnh của từng bệnh nhân và các yếu tố khác như tiền sử bệnh, các bệnh lý kèm theo và đáp ứng với các liệu pháp điều trị khác.

Tác dụng phụ của Ustekinumab

Giống như các loại thuốc sinh học khác, Ustekinumab cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Tuy nhiên, tỉ lệ và mức độ nghiêm trọng của tác dụng phụ thường khá thấp.

Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

• Nhiễm trùng ở đường hô hấp trên
• Đau đầu
• Nhức mỏi cơ thể
• Phản ứng tại chỗ tiêm
• Tăng men gan

Các tác dụng phụ hiếm gặp nhưng nghiêm trọng hơn bao gồm:

• Phản ứng dị ứng nghiêm trọng (phản vệ)
• Nhiễm trùng nặng
• Tăng nguy cơ mắc bệnh lao
• Bệnh lý thần kinh trung ương

Bất kỳ dấu hiệu bất thường nào xảy ra sau khi sử dụng Ustekinumab đều cần được báo cáo ngay lập tức cho bác sĩ.

Lưu ý khi sử dụng Ustekinumab

• Kiểm tra bệnh lao: Trước khi bắt đầu điều trị bằng Ustekinumab, bệnh nhân cần được kiểm tra lao để loại trừ khả năng mắc bệnh lao tiềm ẩn.
• Tiêm chủng: Bệnh nhân nên cập nhật đầy đủ lịch tiêm chủng trước khi bắt đầu điều trị.
• Theo dõi định kỳ: Bệnh nhân cần được theo dõi định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các tác dụng phụ.
• Tương tác thuốc: Bệnh nhân nên thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc đang sử dụng để tránh tương tác thuốc.
• Thai kỳ và cho con bú: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng Ustekinumab nếu đang mang thai hoặc cho con bú.

Kết luận

Ustekinumab là một loại thuốc sinh học hiệu quả trong điều trị một số bệnh tự miễn dịch mạn tính. Cơ chế tác dụng đặc hiệu và hồ sơ an toàn tương đối tốt làm cho Ustekinumab trở thành một lựa chọn điều trị quan trọng. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc này cần được chỉ định và theo dõi chặt chẽ bởi các chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị tối ưu. Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế lời khuyên của bác sĩ. Luôn luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi quyết định sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.