Streptococcus viridans: Đặc điểm, tác hại và điều trị

Streptococcus viridans là một nhóm các vi khuẩn Gram dương, không tạo nha bào, thuộc chi Streptococcus. Chúng là cư dân thường trú trong khoang miệng của con người, thường vô hại nhưng cũng có thể gây ra các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng. Khác với Streptococcus pyogenes (nhóm A), S. viridans ít gây bệnh xâm lấn, nhưng lại là nguyên nhân hàng đầu gây nhiễm trùng nội tâm mạc, một bệnh lý nguy hiểm đe dọa tính mạng.

Đặc điểm sinh học của Streptococcus viridans

S. viridans là một nhóm vi khuẩn đa dạng về mặt sinh học và di truyền, gồm nhiều loài khác nhau, khó phân biệt bằng các phương pháp thông thường. Tính chất chung của chúng bao gồm:

• Gram dương: Thuộc nhóm vi khuẩn Gram dương, có nghĩa là thành tế bào của chúng giữ lại màu tím Gram khi nhuộm.
• Không tạo nha bào: Không hình thành nha bào, làm cho chúng nhạy cảm hơn với các điều kiện môi trường bất lợi.
• Catalase âm tính: Không sản xuất enzyme catalase, không phân hủy hydrogen peroxide.
• Alpha-hemolytic: Trên môi trường máu, chúng tạo ra hiện tượng alpha-hemolysis, tức là làm cho hồng cầu bị phân hủy một phần, tạo nên vùng xanh nhạt xung quanh khuẩn lạc.
• Không gây bệnh lý mạnh: Mặc dù có thể gây bệnh, nhưng chúng thường ít gây bệnh xâm lấn so với các loại streptococci khác như S. pyogenes.
• Khả năng bám dính mạnh: S. viridans có khả năng bám dính mạnh vào các bề mặt, đặc biệt là các van tim bị tổn thương. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc gây nhiễm trùng nội tâm mạc.

Các bệnh do Streptococcus viridans gây ra

Mặc dù thường cư trú hòa bình trong khoang miệng, S. viridans có thể gây ra một số bệnh lý, đáng chú ý nhất là:

• Nhiễm trùng nội tâm mạc (Endocarditis): Đây là bệnh lý nghiêm trọng nhất liên quan đến S. viridans. Vi khuẩn thâm nhập vào dòng máu, thường sau các thủ thuật nha khoa hoặc các tổn thương niêm mạc miệng, và bám dính vào các van tim bị tổn thương hoặc dị tật. Điều này dẫn đến viêm nội tâm mạc, có thể gây ra suy tim, tắc nghẽn mạch máu và thậm chí tử vong.
• Viêm phổi: Trong một số trường hợp, S. viridans có thể gây viêm phổi, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh lý phổi khác.
• Nhiễm trùng huyết: Vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng huyết, một tình trạng nhiễm trùng toàn thân nghiêm trọng.
• Nhiễm trùng nha chu: S. viridans góp phần vào sự hình thành mảng bám răng và gây viêm nha chu.
• Nhiễm trùng sau phẫu thuật: Có thể gây nhiễm trùng tại chỗ phẫu thuật, đặc biệt là sau các thủ thuật nha khoa hoặc các ca phẫu thuật liên quan đến miệng.

Điều trị nhiễm trùng do Streptococcus viridans

Điều trị nhiễm trùng do S. viridans phụ thuộc vào loại nhiễm trùng và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân. Tuy nhiên, điều trị thường bao gồm:

• Kháng sinh: Penicillin là lựa chọn đầu tay trong điều trị nhiễm trùng do S. viridans. Tuy nhiên, do sự xuất hiện ngày càng tăng của các chủng kháng penicillin, các kháng sinh khác như cephalosporin, vancomycin hoặc các kháng sinh khác có thể được sử dụng.
• Phẫu thuật: Trong trường hợp nhiễm trùng nội tâm mạc nặng, phẫu thuật thay van tim có thể cần thiết để loại bỏ mô bị nhiễm trùng và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
• Điều trị hỗ trợ: Điều trị hỗ trợ bao gồm việc theo dõi sát sao tình trạng bệnh nhân, điều chỉnh điện giải, hỗ trợ hô hấp và điều trị các biến chứng khác.

Phòng ngừa nhiễm trùng do Streptococcus viridans

Việc phòng ngừa nhiễm trùng do S. viridans tập trung vào việc giảm thiểu nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào máu:

• Vệ sinh răng miệng tốt: Chải răng và dùng chỉ nha khoa thường xuyên giúp loại bỏ mảng bám răng và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Kháng sinh dự phòng: Trong một số trường hợp, như trước khi thực hiện các thủ thuật nha khoa xâm lấn ở những bệnh nhân có nguy cơ cao bị nhiễm trùng nội tâm mạc, bác sĩ có thể chỉ định dùng kháng sinh dự phòng.
• Điều trị các bệnh lý tim mạch: Điều trị và kiểm soát tốt các bệnh lý tim mạch giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng nội tâm mạc.

Kết luận

Streptococcus viridans là một nhóm vi khuẩn thường trú trong khoang miệng, có khả năng gây ra các bệnh nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng nội tâm mạc. Việc chẩn đoán và điều trị kịp thời là rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Vệ sinh răng miệng tốt và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là những biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ nhiễm trùng, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Tài liệu tham khảo: (Cần thêm thông tin về các nguồn tham khảo từ Dược thư Việt Nam và các nguồn tin cậy khác ở đây. Ví dụ: Dược thư Quốc gia Việt Nam, bài báo nghiên cứu khoa học, sách giáo khoa y học...).