Lactase: Enzyme Vượt Qua Giới Hạn Tiêu Hóa

Lactase, hay β-galactosidase, là một enzyme quan trọng đóng vai trò xúc tác cho quá trình thủy phân lactose, một loại đường kép tìm thấy trong sữa và các sản phẩm từ sữa. Sự thiếu hụt lactase dẫn đến tình trạng không dung nạp lactose, một vấn đề tiêu hóa phổ biến ảnh hưởng đến một tỷ lệ đáng kể dân số toàn cầu. Bài viết này sẽ đi sâu vào tìm hiểu về lactase, vai trò của nó trong cơ thể, nguyên nhân gây thiếu hụt lactase, cũng như các phương pháp điều trị và phòng ngừa liên quan.

Cơ Chế Hoạt Động Của Lactase

Lactase được sản sinh bởi các tế bào niêm mạc ruột non, cụ thể là ở viền chải của các tế bào biểu mô ruột. Enzyme này có chức năng cắt liên kết β-galactosidic giữa glucose và galactose, hai đơn phân cấu tạo nên lactose. Quá trình thủy phân này tạo ra glucose và galactose, hai loại đường đơn dễ dàng được hấp thu vào máu qua thành ruột. Nếu thiếu lactase, lactose sẽ không bị phân giải, dẫn đến tình trạng lactose tích tụ trong ruột, gây ra các triệu chứng khó chịu.

Cơ chế hoạt động của lactase được hiểu là một quá trình enzyme-substrate điển hình. Lactase liên kết với lactose ở vị trí hoạt động của enzyme. Sau đó, enzyme xúc tác quá trình phá vỡ liên kết glycosidic, giải phóng glucose và galactose. Sự hiện diện của các yếu tố ức chế hoặc các đột biến trong gen mã hóa lactase có thể làm giảm hoặc ngăn chặn hoàn toàn hoạt động của enzyme này.

Vai Trò Của Lactase Trong Cơ Thể

Vai trò chính của lactase là giúp cơ thể hấp thu lactose từ sữa và các sản phẩm từ sữa. Lactose là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng, đặc biệt là trong giai đoạn trẻ nhỏ. Glucose và galactose được tạo ra từ quá trình thủy phân lactose đóng vai trò là nguồn năng lượng chính cho các tế bào trong cơ thể, tham gia vào quá trình trao đổi chất và cung cấp năng lượng cho các hoạt động sống.

Ngoài ra, galactose còn là tiền chất quan trọng trong tổng hợp các chất khác trong cơ thể, bao gồm các glycolipid và glycoprotein, có vai trò cấu trúc và chức năng trong nhiều mô và tế bào.

Thiếu Hụt Lactase Và Nguyên Nhân

Thiếu hụt lactase là tình trạng cơ thể không sản xuất đủ lactase để tiêu hóa lactose. Điều này dẫn đến tình trạng không dung nạp lactose, biểu hiện qua các triệu chứng như đầy hơi, chướng bụng, đau bụng, tiêu chảy, và buồn nôn sau khi tiêu thụ sữa và các sản phẩm từ sữa.

Có nhiều nguyên nhân gây thiếu hụt lactase, bao gồm:

• Thiếu hụt lactase bẩm sinh: Đây là một dạng hiếm gặp, được di truyền và xuất hiện ngay từ khi sinh ra.
• Thiếu hụt lactase nguyên phát: Đây là dạng phổ biến nhất, xảy ra khi khả năng sản xuất lactase giảm dần theo tuổi tác. Đa số người trưởng thành đều có mức độ thiếu hụt lactase nhất định, tùy thuộc vào nguồn gốc di truyền và chế độ ăn uống.
• Thiếu hụt lactase thứ phát: Loại này do các bệnh lý về đường ruột gây ra, ví dụ như bệnh Crohn, viêm ruột, nhiễm trùng ruột hoặc sau khi phẫu thuật đường tiêu hóa.

Chẩn Đoán Và Điều Trị Thiếu Hụt Lactase

Việc chẩn đoán thiếu hụt lactase thường dựa trên triệu chứng lâm sàng và lịch sử bệnh. Các xét nghiệm bổ sung như xét nghiệm hơi thở hydro hoặc xét nghiệm acid hữu cơ trong phân có thể được sử dụng để xác định chính xác tình trạng thiếu hụt lactase.

Điều trị thiếu hụt lactase tập trung vào việc giảm lượng lactose trong chế độ ăn hoặc bổ sung enzyme lactase. Một số phương pháp điều trị bao gồm:

• Giảm tiêu thụ sản phẩm sữa: Hạn chế hoặc loại bỏ sữa và các sản phẩm từ sữa giàu lactose.
• Sử dụng sản phẩm sữa ít lactose hoặc không lactose: Chọn sữa đã được xử lý để loại bỏ lactose hoặc sử dụng sữa từ các nguồn khác như sữa đậu nành, sữa hạnh nhân.
• Bổ sung enzyme lactase: Uống viên nang hoặc thuốc nhỏ chứa enzyme lactase trước khi tiêu thụ sản phẩm sữa để hỗ trợ quá trình tiêu hóa lactose.

Bảng So Sánh Các Phương Pháp Điều Trị Thiếu Hụt Lactase

Phòng Ngừa Thiếu Hụt Lactase

Không có phương pháp phòng ngừa cụ thể nào cho thiếu hụt lactase nguyên phát. Tuy nhiên, việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, đa dạng, và giàu canxi và vitamin D là rất quan trọng để bù đắp sự thiếu hụt các chất dinh dưỡng từ sữa nếu cần hạn chế tiêu thụ sữa.

Đối với thiếu hụt lactase thứ phát, việc điều trị bệnh lý đường ruột gốc là rất quan trọng để cải thiện tình trạng thiếu hụt lactase.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất thông tin và không thay thế lời khuyên của chuyên gia y tế. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng không dung nạp lactose, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.