Fructose: Cấu trúc, chức năng, tác dụng và tác hại

Fructose, còn được gọi là đường trái cây, là một loại đường đơn tự nhiên được tìm thấy trong nhiều loại trái cây và mật ong. Khác với glucose, fructose được hấp thụ và chuyển hóa theo một cơ chế khác biệt, dẫn đến những tác động khác nhau lên cơ thể. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về fructose, dựa trên các nguồn thông tin đáng tin cậy, bao gồm cả Dược thư Việt Nam và các nghiên cứu khoa học hiện đại.

Cấu trúc hóa học và tính chất vật lý

Fructose là một loại monosaccharide, có công thức hóa học là C₆H₁₂O₆. Về mặt cấu trúc, nó là một ketohexose, có nghĩa là nó chứa một nhóm ceton và sáu nguyên tử carbon. Khác với glucose (một aldohexose), fructose có cấu trúc vòng năm cạnh (furanose) hoặc sáu cạnh (pyranose) trong dung dịch. Fructose có vị ngọt hơn glucose khoảng 1,7 lần, và được xem là loại đường ngọt nhất trong tự nhiên.

Nguồn cung cấp fructose

Fructose được tìm thấy tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm, bao gồm:

• Trái cây: Táo, chuối, cam, nho, dứa, dâu tây…
• Mật ong: Chứa hàm lượng fructose khá cao.
• Một số loại rau củ: Củ cải đường, ngô.
• Thực phẩm chế biến: Nhiều loại đồ uống có đường, bánh kẹo, nước ngọt… sử dụng fructose hoặc siro ngô giàu fructose (high-fructose corn syrup - HFCS).

HFCS là một loại siro được sản xuất công nghiệp từ tinh bột ngô, chứa một tỷ lệ đáng kể fructose. Việc sử dụng rộng rãi HFCS trong thực phẩm chế biến đã làm tăng đáng kể lượng fructose trong chế độ ăn của nhiều người trên thế giới.

Chuyển hóa fructose trong cơ thể

Fructose được hấp thụ ở ruột non và được chuyển hóa chủ yếu ở gan. Quá trình chuyển hóa fructose khác biệt so với glucose. Fructose được phosphoryl hóa bởi fructokinase thành fructose-1-phosphate. Enzyme này không bị điều hòa, có nghĩa là tốc độ chuyển hóa fructose không bị kiểm soát chặt chẽ như glucose. Điều này dẫn đến một số tác động sinh lý khác biệt:

• Sản xuất acid uric: Chuyển hóa fructose tạo ra nhiều chất trung gian, góp phần làm tăng sản xuất acid uric, có thể dẫn đến bệnh gút.
• Tổng hợp lipid: Fructose được chuyển hóa nhanh chóng thành chất béo, dẫn đến tích tụ mỡ trong gan và tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
• Ảnh hưởng đến insulin: Mặc dù fructose không gây tăng đường huyết đột ngột như glucose, nhưng nó có thể gây kháng insulin về lâu dài, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2.

Tác dụng và tác hại của fructose

Lưu ý: Những tác hại của fructose được đề cập ở trên chủ yếu liên quan đến việc tiêu thụ fructose với lượng lớn, đặc biệt là từ các nguồn chế biến sẵn như HFCS. Fructose có trong trái cây và mật ong, khi được tiêu thụ với lượng vừa phải, vẫn là một phần quan trọng của chế độ ăn uống lành mạnh, cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng khác.

Liều lượng khuyến nghị

Hiện nay, chưa có khuyến cáo cụ thể về lượng fructose nên tiêu thụ hàng ngày. Tuy nhiên, các chuyên gia dinh dưỡng khuyên nên hạn chế tiêu thụ fructose từ các nguồn chế biến sẵn và ưu tiên lựa chọn fructose từ các nguồn tự nhiên như trái cây. Việc duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, đa dạng, giàu chất xơ và hạn chế đường tinh luyện là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Kết luận

Fructose là một loại đường đơn có vai trò quan trọng trong cung cấp năng lượng cho cơ thể. Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều fructose, đặc biệt là từ các nguồn chế biến sẵn, có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho sức khỏe. Để đảm bảo sức khỏe, chúng ta nên hạn chế tiêu thụ fructose từ các nguồn không tự nhiên và ưu tiên lựa chọn các nguồn fructose tự nhiên như trái cây, đồng thời duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Bài viết này chỉ mang tính chất thông tin và không nên được coi là lời khuyên y tế. Vui lòng tham khảo ý kiến ​​bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể về chế độ ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.