Amphetamine - Thông tin về Amphetamine

Amphetamin: Cấu trúc, tác dụng và nguy cơ

Amphetamin là một chất kích thích hệ thần kinh trung ương (CNS) thuộc nhóm phenethylamin. Nó được sử dụng trong y tế với liều lượng và chỉ định nghiêm ngặt, chủ yếu để điều trị chứng ngủ rũ, rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) ở trẻ em và người lớn, và đôi khi là thuốc hỗ trợ giảm cân. Tuy nhiên, do tính chất gây nghiện cao và tiềm năng lạm dụng, amphetamin cũng là một chất ma túy bị lạm dụng phổ biến, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng về thể chất và tinh thần.

Cấu trúc hóa học và dạng bào chế:

Amphetamin tồn tại dưới dạng hai đồng phân lập thể: dextroamphetamine (d-amphetamine) và levoamphetamine (l-amphetamine). Dextroamphetamine có tác dụng mạnh hơn so với levoamphetamine. Trong các chế phẩm thuốc, amphetamin có thể được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau, bao gồm viên nén, viên nang, dung dịch uống, và cả dạng tiêm. Thành phần hoạt chất và liều lượng sẽ khác nhau tùy thuộc vào chỉ định và thương hiệu thuốc.

Cơ chế tác dụng:

Amphetamin tác động lên hệ thần kinh trung ương thông qua nhiều cơ chế phức tạp. Chủ yếu, nó hoạt động bằng cách:

• Gia tăng giải phóng dopamine, norepinephrine và serotonin: Amphetamin làm tăng nồng độ các chất dẫn truyền thần kinh này trong khe synap, dẫn đến sự kích thích mạnh mẽ các vùng não liên quan đến sự tỉnh táo, tập trung, và hoạt động vận động.
• Ức chế sự tái hấp thu dopamine, norepinephrine và serotonin: Bằng cách này, amphetamin kéo dài thời gian tác dụng của các chất dẫn truyền thần kinh này trong khe synap, củng cố tác dụng kích thích.
• Tác động trực tiếp lên thụ thể: Amphetamin cũng có thể tác động trực tiếp lên các thụ thể dopamine, norepinephrine và serotonin, mặc dù tác dụng này ít mạnh hơn so với hai cơ chế trên.

Sự gia tăng nồng độ dopamine, norepinephrine và serotonin dẫn đến một loạt các tác dụng trên cơ thể, bao gồm tăng tỉnh táo, tăng sự tập trung, tăng năng lượng, giảm cảm giác mệt mỏi, và ức chế cảm giác đói.

Tác dụng dược lý và chỉ định:

Amphetamin được chỉ định trong một số trường hợp cụ thể, bao gồm:

• Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Đây là chỉ định chính của amphetamin, giúp cải thiện sự tập trung, giảm bốc đồng và tăng khả năng kiểm soát hành vi ở trẻ em và người lớn.
• Chứng ngủ rũ: Amphetamin giúp giảm triệu chứng buồn ngủ quá mức trong chứng ngủ rũ.
• Giảm cân (hạn chế): Amphetamin có thể được sử dụng hỗ trợ giảm cân, tuy nhiên do nguy cơ tác dụng phụ và khả năng gây nghiện cao, chỉ định này rất hạn chế.

Tác dụng phụ và nguy cơ:

Amphetamin có thể gây ra nhiều tác dụng phụ, tùy thuộc vào liều lượng, thời gian sử dụng và thể trạng của người bệnh. Một số tác dụng phụ thường gặp bao gồm:

• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ, khó ngủ, ngủ không ngon giấc.
• Tăng huyết áp và nhịp tim: Có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch.
• Buồn nôn, nôn mửa: Rối loạn tiêu hóa.
• Khô miệng: Giảm tiết nước bọt.
• Chóng mặt, đau đầu: Triệu chứng thần kinh.
• Lo lắng, bồn chồn: Thay đổi tâm trạng.
• Tăng thân nhiệt: Hạn chế sử dụng trong môi trường nóng.

Nguy cơ nghiêm trọng: Sử dụng amphetamin trong thời gian dài hoặc với liều lượng cao có thể dẫn đến nhiều nguy cơ nghiêm trọng, bao gồm:

• Nghiện: Amphetamin là chất gây nghiện cao, dẫn đến sự phụ thuộc cả về thể chất lẫn tinh thần.
• Suy tim: Do tác dụng lên hệ tim mạch.
• Đột quỵ: Tăng nguy cơ đột quỵ do tăng huyết áp.
• Rối loạn tâm thần: Tâm thần phân liệt, hoang tưởng, trầm cảm.
• Tác động tiêu cực lên hệ thần kinh: Có thể gây tổn thương thần kinh lâu dài.
• Tương tác thuốc: Amphetamin có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác, làm giảm hoặc tăng tác dụng của thuốc.

Lưu ý: Thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo. Việc sử dụng amphetamin cần phải có chỉ định và theo dõi của bác sĩ. Không tự ý sử dụng amphetamin hoặc mua bán, sử dụng trái phép chất này.

Nguồn tham khảo: Dược thư Việt Nam, các bài báo khoa học được đánh giá ngang hàng trên PubMed và các nguồn thông tin đáng tin cậy khác.