Acid Folic: Vai trò quan trọng trong sức khỏe con người

Acid folic, còn được gọi là vitamin B9, là một vitamin nhóm B thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học của cơ thể, đặc biệt là trong quá trình tổng hợp ADN và ARN. Thiếu acid folic có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết về acid folic dựa trên thông tin từ Dược thư Việt Nam và các nguồn tin cậy khác.

Cấu trúc hóa học và đặc tính

Acid folic là một hợp chất hữu cơ phức tạp có cấu trúc gồm ba phần chính: pteridine, p-aminobenzoic acid (PABA) và acid glutamic. Acid folic tự nhiên trong thực phẩm thường tồn tại dưới dạng polyglutamate, với nhiều gốc acid glutamic liên kết với nhau. Cơ thể cần chuyển đổi chúng thành dạng monoglutamate (5-methyltetrahydrofolate - 5-MTHF) để hấp thu và sử dụng hiệu quả. Dạng monoglutamate này có khả năng sinh khả dụng cao hơn so với dạng polyglutamate.

Acid folic tương đối bền vững trong môi trường khô và tối, nhưng dễ bị phân hủy bởi ánh sáng, nhiệt độ cao và môi trường kiềm. Vì vậy, cần lưu ý bảo quản thực phẩm và các chế phẩm chứa acid folic một cách hợp lý để giữ nguyên hàm lượng vitamin này.

Vai trò sinh học

Acid folic tham gia vào nhiều phản ứng chuyển hóa quan trọng, bao gồm:

• Tổng hợp ADN và ARN: Acid folic là một chất đồng yếu tố quan trọng trong quá trình tổng hợp các nucleotide, là các đơn vị cấu tạo nên ADN và ARN. Thiếu acid folic sẽ làm giảm quá trình tổng hợp ADN và ARN, gây ảnh hưởng đến sự phân chia và phát triển tế bào.
• Tổng hợp protein: Acid folic cần thiết cho quá trình chuyển hóa methionine, một amino acid thiết yếu trong tổng hợp protein. Sự thiếu hụt acid folic làm ảnh hưởng đến quá trình này, gây ra sự rối loạn trong quá trình tổng hợp protein.
• Chuyển hóa homocysteine: Acid folic đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa homocysteine, một amino acid liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch, đột quỵ và các bệnh thần kinh. Việc bổ sung đủ acid folic giúp làm giảm nồng độ homocysteine trong máu, giảm nguy cơ mắc các bệnh này.
• Sự tạo máu: Acid folic cần thiết cho sự tạo thành các tế bào máu, đặc biệt là hồng cầu. Thiếu acid folic dẫn đến thiếu máu hồng cầu khổng lồ (megaloblastic anemia).

Cần bổ sung acid folic trong những trường hợp nào?

Theo Dược thư Việt Nam và các khuyến cáo y tế, một số nhóm người cần bổ sung acid folic để đảm bảo sức khỏe:

• Phụ nữ mang thai và cho con bú: Acid folic rất quan trọng trong sự phát triển của thai nhi, đặc biệt là trong giai đoạn hình thành ống thần kinh (tháng đầu tiên của thai kỳ). Thiếu acid folic có thể dẫn đến dị tật ống thần kinh ở thai nhi như tật nứt đốt sống (spina bifida) và vô não (anencephaly).
• Người có nguy cơ thiếu máu: Những người bị thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu do thiếu acid folic, cần được bổ sung vitamin này để cải thiện tình trạng thiếu máu.
• Người mắc bệnh thận mạn: Bệnh thận mạn có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu và chuyển hóa acid folic, dẫn đến tình trạng thiếu hụt vitamin này.
• Người dùng thuốc chống động kinh: Một số thuốc chống động kinh có thể làm giảm hấp thu acid folic, cần bổ sung thêm vitamin này để tránh thiếu hụt.
• Người cao tuổi: Khả năng hấp thu và chuyển hóa acid folic giảm xuống theo tuổi tác, vì vậy người cao tuổi cần được cung cấp đủ acid folic.

Nguồn cung cấp acid folic

Acid folic có thể được cung cấp thông qua chế độ ăn uống và các chế phẩm bổ sung. Các nguồn thực phẩm giàu acid folic bao gồm:

Lưu ý: Hàm lượng acid folic trong thực phẩm có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố như phương pháp canh tác, chế biến và bảo quản.

Ngoài ra, acid folic cũng có sẵn dưới dạng viên uống, viên nang, siro và các chế phẩm khác. Liều lượng bổ sung acid folic nên được chỉ định bởi bác sĩ hoặc chuyên gia y tế tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng người.

Tác dụng phụ của việc bổ sung acid folic

Việc bổ sung acid folic với liều lượng hợp lý thường không gây ra tác dụng phụ đáng kể. Tuy nhiên, việc bổ sung với liều lượng quá cao có thể gây ra một số tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, khó ngủ, phát ban da. Trong một số trường hợp hiếm gặp, việc bổ sung acid folic liều cao có thể che giấu triệu chứng thiếu vitamin B12, làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu vitamin B12.

Kết luận

Acid folic là một vitamin thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh học của cơ thể. Việc bổ sung đủ acid folic, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và các nhóm đối tượng có nguy cơ thiếu hụt, là rất quan trọng để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển của cá nhân. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng bất kỳ chế phẩm bổ sung acid folic nào để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất thông tin và không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn về việc bổ sung acid folic phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.